José Arcos Moldes, o que había de ser un dos xornalistas e organizador social máis coñecido da ría de Arousa e a bisbarra do Salnés, naceu en Outeda, parroquia de Curro -no municipio de Barro-, o 28 de maio de 1863. Era fillo de Xerónimo Arcos Outeda e Soidade Moldes Falcón, catalogados como “ricos facendados de procedencia fidalga”. Todo fai supoñer que a familia dos “Arcos” procedían de Santo Tomé de Nogueira -no Concello de Meis-, e que nalgún momento se trasladaron á localidade veciña de Barro.

Aos oito anos, José Arcos Moldes trasladábase a Rianxo para tomar posesión do vínculo herdado por un tío seu que fora sacerdote na devandita localidade arousa. E pola especial relación con este familiar ingresou no seminario de Santiago para seguir os pasos do seu parente, pero tras ser expulsado deste e mesmo probar unha segunda tentativa, remata por abandonalo.

O que parecía ser o seu futuro laboral iníciao estudando na Escola de Comercio Da coruña, rematando nesta co título de Perito Mercantil, para a continuación seguir os estudos comerciais en Barcelona. Finalmente volvería a Rianxo onde iniciará os dous camiños, o cultural e o social, nos cales alcanzará influencia e seguridade, que en todo caso se complementa.

O seu labor social, na cal lle axudarán os seus coñecementos comerciais, iníciaa fundando a chamada Sociedade Bretón, “para a loita honrada da vida” entre os asociados, para seguidamente ostentar a presidencia da “Asociación de mariñeiros e produtores en xeral da vila de Rianxo“, en 1901.

Tiña como obxectivo “fomentar a exportación aos mercados do interior do peixe en fresco”, intentando á vez poñer en marcha unha fábrica de salgadura, na que había técnicos abondo en ambas as dúas marxes da ría de Arousa.

En 1913 fundará xunto cunha serie de persoas do mundo da cultura e o periodismo, entre os cales se acha Castelao, a “Sociedade Prol Cultura” que intentaba promover a cultura e as belas artes tanto entre os asociados da sociedade como as xentes de Rianxo, especialmente nos que se refire ao orfeón e a orquestra.

Consegue con iso non soamente iniciar as xentes no mundo da música, senón estreitar lazos de unión coa sociedade “Fillos de Rianjo de Argentina“.

Cando a asociación de mariñeiros acaba por fracasar, incansable no seu labor social, promove outro tipo de organizacións sociais e económicas, como a “Sociedade Unión Pinera Marítima” na que será nomeado presidente honorario, e que tiña como obxectivo principal “a mellora económica e humana dos asociados, iniciándose o tráfico de mercadorías entre Vilagarcía de Arousa e Rianxo.

Juan Antonio Durán comenta que esta sociedade a formaban antigos conservadores a comezos de 1916, e que tras a gran significación da sociedade nun grave conflito no porto de Vilagarcía, o gobernador a disolverá en abril do mesmo ano.

Tras disolverse a anterior sociedade fúndase a coñecida como “Nova Pinera Marítima“, que organiza por primeira vez en Rianxo la Fiesta del Trabajo en 1917.

Esta “Nova Pinera Marítima” será a orixe da chamada “A Unión Obreira do Distrito de Rianjo” coa intención de mellorar as condicións de traballo dos asociados, así como establecer un sistema de Socorros Mutuos.

Sen leite

Entre as denuncias sociais efectuadas, destaca a que fixo con motivo da saída do municipio de peixe e leite sen que o pobo estivese debidamente abastecido dos devanditos produtos.

O historiador Durán di sobre esta sociedade de oficios varios que “intenta, sen demasiado froito, consolidade a posición, atraéndose o artesanado e as “xentes” de oficios de “primeira necesidade”.

A que probablemente foi a súa última cooperación social foi a súa pertenza á Xunta Directiva do Pósito de Pescadores no ano 1919.

“O Barbeiro Municipal”

A outra gran faceta de Arcos Moldes é a de xornalista, sendo o semanario “O Barbeiro Municipal” o máis coñecido de cantos dirixiu, e que segundo Durán foi, “un dos máis apaixonantes órganos informativos españois da súa clase, decididamente o de máis calidade de cantos eu coñezo da Galicia non urbana”.

Xorde en Rianxo o 17 de xullo de 1910, tendo con todo longa vida xornalística xa que desaparecerá no ano 1914.

Tiña como subtítulo, “Semanario conservador”, sendo Castelao o que se encargaba da administración e ilustración deste. Tiña á vez a sección de “Faladurias“, integramente en galego, e como colaboradores, a personaxes importantes da vida cultural de Galicia, tales como Eduardo Dieste -que dirixía a parte literaria-, Ramón Rey Baltar, Rañó Alcalde, Francisco Añón, Teodosio Vesteiro Torres, Prudencio Canitrot, Juan Barcia Caballero, Manuel Lugrís Freire e outros.

O historiador do periodismo galego Enrique Santos comenta que se trataba de “un semanario satírico e anti caciquil de Rianxo que nace ao servizo dun bando (a casa Mariano), e dun partido, o conservador,”.

Anota o citado historiador que dende 1911 libra continuas batallas con “Boas Noites” órgano do Partido Liberal, e sobre todo dende finais de 1912 convértese en agrario de Acción Galega”.

Cando desaparece “O barbeiro municipal”, funda o semanario “A Xustiza”, de tendencia agrarista-maurista, como voceiro de “Acción Galega”, que terá desgraciadamente curta duración, e que desaparece co número seis.

Defensor do cura Basilio Alvarez reproduce con frecuencia os seus discursos e a súa vida, e é de novo o historiador Durán o que anota que dá conta dos esforzos do bando que o sostén por constituír sociedades agrarias en Rianxo e en Taragoña“, dando mesmo a noticia da próxima constitución da sociedade agraria “A Irmandade” que sería a primeira sociedade agraria do municipio, aínda que desgraciadamente non chegou a termo.

Foi ademais inspirador do semanario “O Censor” de carácter anti caciquil así como do tamén semanario “A Defensa”, que só alcanza tres números.

Tivo aínda tempo de exercer como correspondente de “A Gaceta de Galicia”, de Santiago, “O Telegrama”, “Nós“; “Galicia”, “O Noroeste” Da coruña, “Galicia Nova” e “O Eco de Arosa“, de Vilagarcía. Casado con Mercedes Tubío, coa que ten 9 fillos, foi en opinión do citado historiador do periodismo galego, “fidalgo de moi notable envergadura intelectual, xerador dun dos máis apaixonantes procesos de alta cultura que se ofrecen na Galicia non urbana” do pasado século XX.

Pola súa banda, José Antonio Durán, o historiador que máis investigou a súa obra, comenta que era ademais musicólogo, dotado de extraordinaria sensibilidade para o popular; incansable organizador de comparsas, orfeóns e danzantes que anima festexos de corte moderno e tradicional”. “Morreu con idade avanzada (1945), merecendo dos rianxeiros este expresivo epitafio: Foi tan dado aos demais que morreu pobre”.

http://www.farodevigo.es/portada-arousa/2014/03/30/jose-arcos-moldes-barro-rianxo/995892.html